Samenvatting

Doelgroep
Onderbouw Voortgezet Onderwijs (VO)

Vorm
Aanvullende les in de klas

Tijdsbesteding
1 lesuur

Trefwoorden
Nederlands-Indië

Wie zijn wij

Het Indisch Herinneringscentrum vertelt, verzamelt en presenteert het verhaal van de Tweede Wereldoorlog in de vroegere kolonie Nederlands-Indië en daaropvolgende Bersiap, dekolonisatie en migratie van ruim 300.000 mensen naar Nederland.
We maken lesmateriaal, educatieve programma’s en geven masterclasses voor het onderwijs en professionals over (de gevolgen van) kolonialisme, oorlog en migratie. Zo hopen we naast kennis, ook inzicht te geven in de werking van diversiteit, vooroordelen en (on)vrijheid en bij te dragen aan wereldburgerschap.

Wie zijn jullie

Tweede klas voortgezet onderwijs. In de tweede klas van het VO staat de Tweede Wereldoorlog en dekolonisatie op de agenda.
Deze les kan als aanvulling dienen op een les over Nederlands-Indië.

Leerdoelen

De leerlingen kunnen

uitleggen wanneer de Tweede Wereldoorlog daadwerkelijk tot een einde kwam in het Koninkrijk der Nederlanden;
uitleggen waarom een groot deel van de Nederlanders hun oorsprong heeft in Nederlands-Indië;
betekenis geven aan de herdenking van 15 augustus 1945;
de verschillende perspectieven en persoonlijke ervaringen van mensen in hun historische context plaatsen, benoemen en begrijpen.

Relevante VO kerndoelen: 37, 38, 43, 47

Methode

De tekening wordt gebruikt als introductie op een grotere gebeurtenis, namelijk het einde van de Japanse bezetting, en dus WO2 in de vroegere kolonie Nederlands-Indië. Hierbij wordt nadruk gelegd op:

denken in overeenkomsten en verschillen;
denken in betekenis;
informatie verwerven en verwerken, waarderen, redeneren en argumenteren;
samenwerking en conflict en waarden en idealen.

Dit vanuit het referentiekader plaats en ruimte en tijd en chronologie.

Achtergrondinformatie

Indisch Herinneringscentrum (IHC), Oorlog in het Paradijs in 7 minuten, YouTube kanaal IHC
Museon, tekening Verkondiging van de Vrede
Indiëherdenking, De Geest Overwint | Joenoes Polnaija
Indisch Herinneringscentrum (IHC), website Indië in Oorlog, zie Japanse bezetting > dagelijks leven
Indisch Herinneringscentrum (IHC), Fragment uit de documentaire De oorlog van acteur Eric Schneider

De bronnen

Inventarisnummer: 111673
Objectnaam: tekening
Titel: De verkondiging van de Vrede
Plaats: Oost-Sumatra (plaats van vervaardiging)
Datering: 1945
Naam vervaardiger: Joke Broekema (1926-2012)
Beschrijving: Een potloodtekening van een grote groep vrouwen en kinderen verzameld rond twee vrouwen die op een verhoging staan. Eén van de vrouwen draagt een kamparmband en leest voor van een blad papier. Zij is kampleidster Nora Prins. Op de achtergrond zie je barakken onder bomen. Rechts op de tekening staat een oudere vrouw met een jas en met loshangende ceintuur. Dit is de moeder van Joke Broekema, de maakster van deze tekening. Joke werd in 1926 geboren en woonde in Medan. De hoofdstad van het eiland Sumatra, Indonesië, toen Nederlands-Indië. Tijdens de Japanse bezetting werd zij als 16-jarige in het kamp Brastagi gevangengezet. Dit was haar vroegere school (internaat). In het kamp was het leven erg zwaar. Voor een aantal moeders tekende zij portretten van hun overleden kinderen.

Titel: De Geest Overwint | Joenoes Polnaija
Plaats: Rotterdam
Datering: 2019
Naam vervaardiger: Nationale Herdenking 15 Augustus
Beschrijving: “Als kleinkind van kan ik mij verbinden met mijn familieverhalen, maar kan ik ook een stap achteruit doen en kijken naar de totale geschiedenis.”
Acteur Joenoes Polnaija (28) over wat herdenken voor hem betekent en wat hij en zijn vrouw Ida hun zoontje Manué willen meegeven.
#ikherdenk #toekomstherdenken #15augustus #degeestoverwint #IndischMonumentRotterdam

STAPPENPLAN

WOII was in het Koninkrijk der Nederlanden voorbij op 15 augustus 1945. Toen kwam er een einde aan de Japanse bezetting in Indonesië, toen Nederlands-Indië. Nederland viert jaarlijks op 5 mei Bevrijdingsdag. Is dit terecht volgens jou? Leg uit.

Introductie kijken, 10 minuten

Welke vaardigheid wordt hierbij aangesproken?
Voorkennis activeren
Procedure
Bekijken introductiefilm over WOII in Nederlands-Indië.

Waarmee gaan we het doen?
Oorlog in het Paradijs, zie YouTube Kanaal IHC

Kijk opdracht + tekening, 10 minuten

Welke vaardigheid wordt hierbij aangesproken?
Kijken, benoemen, beschrijven
Procedure
Visual thinking strategies (VTS): Vragen die hierbij centraal staan zijn

Wat gebeurt er in deze afbeelding?
Waar zie je dat aan?
Wat kun je nog meer ontdekken?

Waarmee gaan we het doen?
Bron uit collectie Museon via Museon en/of netwerk oorlogsbronnen (NOB)

Verhaal tekening, 5 minuten

Welke vaardigheid wordt hierbij aangesproken?
Luisteren
Procedure
Docent vertelt achtergrondinformatie bij de tekening. Tekening wordt geplaatst in de context van het einde van de Japanse bezetting in voormalig Nederlands-Indië en de capitulatie op 15 augustus 1945. Wie worden er gevangen gezet in een kamp? Wie niet?
Waarmee gaan we het doen?
Achtergrond-informatie tekening, zie site van het Museon.
Dagelijks leven Japanse bezetting, zie website Indië in oorlog (> wanneer > Japanse bezetting > dagelijks leven) en/of fragment uit de documentaire De oorlog van acteur Eric Schneider

Vergelijking 17 augustus, 10 minuten

Welke vaardigheid wordt hierbij aangesproken?
Vergelijken van gebeurtenissen/analyseren/ bespreken.
Procedure
Betekende het verkondigen van de vrede ook echt vrede?
Zoek op de tijdlijn van www.indieinoorlog.nl wat je hierover kunt vinden.
Tip! Let op de datum 17 augustus en begrippen Bersiap, koloniale oorlog, onafhankelijkheidsverklaring.
Docent vult aan dat op 17 augustus, Indonesië haar onafhankelijkheid uit roept. Nederland wil haar kolonie niet kwijt. Er volgt een nieuwe oorlog waar pas in 1949 een einde komt.
Waarmee gaan we het doen?
www.indieoorlog.nl/wanneer

Kijk opdracht, filmpje, 5 minuten

Welke vaardigheid wordt hierbij aangesproken?
Kijken, benoemen, beschrijven.
Procedure
Bekijk het filmpje over wat herdenken op 15 augustus voor acteur Joenoes Polnaija betekent.

Waarmee gaan we het doen?
De Geest Overwint | Herdenken voor acteur Joenoes Polnaija, zie YouTube kanaal Indiëherdenking.

Delen van resultaten, 10 minuten

Welke vaardigheid wordt hierbij aangesproken?
Delen van resultaten.
Procedure
WOII was in het Koninkrijk der Nederlanden voorbij op 15 augustus 1945. Nederland herdenkt jaarlijks op 4 mei en viert op 5 mei Bevrijdingsdag.
Leerlingen beargumenteren: Is dit terecht volgens jou?
Beargumenteer vanuit de volgende perspectieven:

Iemand in Nederland
Iemand in  Nederland met een familiegeschiedenis van aldaar
Iemand in Indonesië

Bronvermelding

Verkondiging van de vrede. Tekening door Joke Broekema, Oost-Sumatra 24 augustus 1945. Museon. beeldbankwo2.nl
Nationale Herdenking 15 Augustus 1945, De Geest Overwint. Herdenken voor acteur Joenoes Polnaija